Voor mensen met een arbeidsbeperking en mensen die onder de Banenafspraak vallen bieden loonkostenvoordelen belangrijke voordelen. Het komt de duurzaamheid van de banen van deze mensen ten goede.

Dat stellen minister Van Gennip (SZW) en minister Schouten (Armoedebeleid Participatie en Pensioenen) kijkend naar de evaluatie van de loonkostenvoordelen uit de Wet tegemoetkomingen loondomein. De effectiviteit van loonkostenvoordelen is nog niet eerder geëvalueerd.

De toepassing van loonkostenvoordelen werd begin 2018 ingevoerd. De evaluatie laat een gemengd beeld zien van de werking van loonkostenvoordelen. Ze blijken maar een beperkte rol spelen in de mate waarin werkgevers een werknemer uit een doelgroep aannemen.

Prettige bijkomstigheid
Voor ouderen blijkt het loonkostenvoordeel (LKV) geen significant effect heeft op de werkgelegenheid. De meeste werkgevers willen vooral een geschikte kandidaat en zien het instrument LKV als een ‘prettige bijkomstigheid’.

Voor het LKV Banenafspraak en het LKV arbeidsgehandicapten kunnen geen harde uitspraken worden gedaan. Vanwege het ontbreken van een goede controlegroep hebben de onderzoekers niet kunnen vaststellen dat er géén significant effect is voor de werkgelegenheid van deze groepen.

In dienst blijven
Loonkostenvoordelen zijn wel belangrijk voor in het in dienst houden van mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Zo blijft een werknemer waarvoor een werkgever LKV ontvangt gemiddeld langer in dienst dan een vergelijkbare werknemer waarvoor een werkgever geen LKV ontvangt. Vandaar dat de ministers aan de Tweede Kamer schrijven dat de loonkostenvoordelen voor arbeidsgehandicapten en voor mensen in de Banenafspraak een belangrijke rol spelen in het in dienst nemen én houden van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Voorganger minister Wouter Koolmees van SZW heeft twee jaar geleden aangekondigd het LKV voor de doelgroep Banenafspraak structureel te maken. Werkgevers blijven dan het LKV voor deze doelgroep ontvangen zolang de dienstbetrekking voortduurt. Dit komt de duurzaamheid van banen voor deze kwetsbare groepen nog verder ten goede, aldus de huidige bewindslieden.

Niet-gebruik
Wat verder opvalt is dat er heel vaak niet gebruik wordt gemaakt van loonkostenvoordelen: voor 80% van de nieuw gestarte dienstverbanden waar recht op LKV is, vraagt de werkgever dit niet aan. Ten tijde van de premiekortingen die vroeger golden was het niet-gebruik voor alle doelgroepen lager, maar steeds boven de 50%.

In de evaluatie is deels onderzocht wat de oorzaak is van het hoge niet-gebruik. Zo heeft de werknemer vaak een kort tijdelijk contract. Mogelijk vinden de werkgevers het financiële voordeel niet opwegen tegen de moeite van het aanvragen bij korte tijdelijke contracten. Daarnaast blijkt uit de evaluatie dat een deel van de werkgevers niet bekend is met de loonkostenvoordelen of niet weten dat ze een LKV kunnen ontvangen voor een van hun werknemers. Ook wordt de complexiteit van de regeling genoemd als oorzaak om het LKV niet aan te vragen. Het is voor werkgevers niet altijd duidelijk waarom er voor sommige werknemers geen recht op LKV bestaat. Vooral werkgevers die weinig ervaring hebben met de loonkostenvoordelen lopen hier tegenaan.

Op korte termijn wordt een verdiepend onderzoek gestart naar de oorzaken van het hoge niet-gebruik van loonkostenvoordelen en potentiële verbeteringen in de systematiek. De evaluatie die nu voorligt, dateert overigens al van december vorig jaar.

Meer voorzieningen
Naast het LKV zijn er nog andere voorzieningen, zoals de no-riskpolis, een proefplaatsing, loonkostensubsidie en loondispensatie. In welke mate die ingezet worden verschilt per LKV-doelgroep. In de Banenafspraak is afgesproken dat werkgevers extra reguliere banen creëren voor mensen met een arbeidsbeperking.

De aanname is dat het LKV ervoor zorgt dat een specifieke potentiële werknemer aantrekkelijker wordt. Dat is het geval als een werkgever voor een openstaande vacature een keuze kan maken uit meerdere werknemers. Doordat specifieke groepen werknemers goedkoper worden, kan een werkgever de afweging maken om eerder voor een werknemer uit die groep te kiezen. Het overgrote deel van de werkende personen uit de doelgroep Banenafspraak is actief in een dienstverband met vaste uren.

Tekst: Klaas Salverda