Werken aan inclusie betekent een stap verder gaan dan diversiteit bevorderen, namelijk aansluiten bij het individu in plaats van iemand als deel van een te bevorderen groep zien. Met inclusie worden individuele kwaliteiten en vaardigheden zichtbaar en werkzaam.

Dat is bovendien een enthousiasmerende uitdaging om je eigen vaardigheden als leidinggevende te verruimen en het draagt bij aan de ontwikkeling van je organisatie. Laat ik een casus schetsen:

Op mijn vraag, in de tweede leerbijeenkomst, van wat hij graag zou willen weten en leren kon Bernd, net zoals de eerste keer, geen antwoord geven. Hij keek afwezig of niet betrokken in de hoek schuin achter mij.

Ik interpreteerde dit gedrag negatief, als storend.
Ik deed in die tweede bijeenkomst zelf nog iets anders dan Bernd bevragen, waar Bernd dan ook heel anders op reageerde:

Ik wilde verder gaan met de oefeningen waarmee ik in de eerste bijeenkomst was begonnen. Ik had echter de verkeerde map meegenomen. Ik verontschuldigde me en liet Bernd al bladerend zien wat er in de map stond en vertelde daarbij wat het was. De inhoud van een opleidingsovereenkomst, de rechten en plichten van werkgevers en werknemers, enz.. Hij bleef afwezig naar de hoek van de kamer kijken. Toen er bladzijden met foto’s van groenteplanten voorbij kwamen zei hij meteen: ‘Dat ken ik, dat is een radijs. Ze smaken erg goed.’ Hij ging zelf verder met bladeren. Hij bleef even stil staan bij de planten die hij kende en vertelde wat hij van ze wist. Ik heb niets gevraagd.

Mijn gelukte onverwachte handeling, mijn intuïtieve handeling was: Ik heb Bernd laten zien wat er in de map zat en hem daarbij verteld wat het was. Terugkijkend kan ik zien dat ik iets voordeed, iets demonstreerde. Heel iets anders dan iemand bevragen.
Hij pikte het gelijk op, ging zelf zo verder bij iets dat voor hem bekend terrein was. Blijkbaar had ik daar aangesloten bij de manier waarop Bernd leert, bij zijn individuele manier van doen, bij zijn handelingsimpuls.

Vanuit deze ervaring ging ik opnieuw kijken naar het storende gedrag van Bernd, afwezig of niet betrokken in een hoek kijken. Nu zou ik overigens ook kunnen zeggen dat het door mij onbegrepen gedrag was. Neutraal zou ik dit gedrag kunnen omschrijven als afwenden. Als ik het als een positieve activiteit zie, vanuit Bernds perspectief, als ik me inleef, me verplaats in hem, dan is het een gericht waarnemen van de hoek. In mijn demonstreren intensiveerde ik dat tot een aanwijzend beschouwen. Zo sloot ik bij hem aan.

Kan ik leren van deze intuïtieve actie? Kan ik in een volgende bijeenkomst bij zijn intentie om aanwijzend te willen beschouwen aansluiten? Ik realiseer me dat wanneer ik twee of meer zaken naast elkaar heb, ik, met die mogelijkheid om te vergelijken, het aanwijzend beschouwen kan intensiveren. In het werk op de zorgboerderij blijken zich oneindig veel mogelijkheden aan te dienen om vergelijkend te observeren en te beoordelen, om aanwijzend te beschouwen.

Bernd werkte voor het eerst mee met het oogsten van tomaten. De tomaten worden op kwaliteit gesorteerd in 3 kisten: voor verkoop aan de groothandel, voor gebruik in de keuken en voor de varkens. Ik vroeg Bernd te beginnen met het plukken van een paar tomaten en ze in de kisten te sorteren. Vervolgens hebben we ze een voor een vergeleken met de tomaten die als voorbeeld al in de 3 kisten lagen. We plukten en sorteerden vervolgens naast elkaar, ieder telkens één plant, en keken daarna altijd samen naar de oogst en de tomatenplant. Zijn er tomaten verkeerd gesorteerd of geplukt of hangen er nog rijpe tomaten aan de plant? Na enige tijd begon hij ook commentaar te geven op mijn handelingen, welke tomaten ik zou moeten nemen en waarom anderen niet.

Daarmee liet hij zien dat hij alle kenmerken had geïnternaliseerd. Toen ik na een uurtje een theepauze in de keuken voorstelde, wilde hij, tot mijn verrassing, alleen verder werken. Bij terugkomst liet hij me met trots de resultaten van zijn werk zien.

Deze manier van leren is niet alleen belangrijk voor Bernd. Wat ik in contact met Bernd leerde, ben ik ook in contact met anderen veel meer gaan doen: Voordoen, samen kijken en beoordelen in plaats van vragen en uitleggen. Ook mensen die anders wel meededen, reageerden nu toch overduidelijk met veel meer enthousiasme.

Binnen het project Inclutrain hebben we een portfolio ontwikkeld, waarin de individuele kwaliteiten en vaardigheden beschreven worden (zie verwijzing hieronder). Er wordt in zo’n portfolio duidelijk gemaakt wat de interessante uitdaging is voor een potentiële werkgever om aan te sluiten, om die individuele kwaliteit tot zijn recht te laten komen. Die noodzakelijke differentiatie in leidinggeven komt het geheel van de organisatie ten goede.

_________

Albert de Vries is partner in het Erasmus+ Project Inclutrain en werkt vanuit zijn bureau ondersteunend voor bedrijven bij het zoeken naar individuele kwaliteiten met o.a. trainingen en coaching. Op Academie voor Ervarend Leren een video te zien en een handleiding te downloaden over het zoeken naar die individuele handelingsimpuls, hoe daar bij aan te sluiten en het samen werken aan een portfolio.