Al decennia omarmen we het ideaal van de inclusieve arbeidsmarkt. Iedereen die kan en wil werken zou moeten kunnen deelnemen. De werkelijkheid is ook al decennia weerbarstiger. Zeker een miljoen, sommigen zeggen zelfs ruim twee miljoen mensen doen (en tellen) niet mee op de arbeidsmarkt. De manier waarop de reguliere arbeidsmarkt is ingericht past hen niet. Het gaat om mensen met een beperking, om migranten, om ouderen, om langdurig werklozen.

Velen van hen willen en kunnen wel werken, maar niet onder de huidige condities. Wet- en regelgeving als de Participatiewet en banenafspraak sluiten onvoldoende aan bij hun situatie of mogelijkheden. Gemeenten en UWV bereiken lang niet alle mensen die langs de kant staan. Of bereiken hen wel, maar kunnen hen niets bieden. Een deel van deze mensen is inmiddels afgehaakt in de overtuiging dat werken niet voor hen is weggelegd. Het doel participatie voor iedereen, wordt onder de huidige wetgeving en inrichting van de uitvoering bij lange na niet gehaald.

Al deze processen samen hebben geleid tot een exclusieve arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt is een onneembare rots geworden voor te veel mensen en dat heeft een enorme maatschappelijke en economische impact. De rots moet omlaag en de paden naar inclusieve arbeid moeten begaanbaarder worden. Op de flanken gebeurt het ware inclusiewerk. Dat is pionierswerk, de bestaande kaders zijn daarvoor veelal te knellend. Er kan meer dan men dacht. Men is bezig met het vormgeven van de flanken. Want daar gebeurt het: Waardevol werken.

Waarom is die inclusieve arbeidsmarkt eigenlijk belangrijk?

Het hebben van al of niet betaald werk is van grote invloed op de bestaanszekerheid. Niet alleen ligt er een directe relatie tussen het al of niet hebben van betaald werk en het inkomen. Er is sprake van een veel verdergaande wisselwerking. Werk zorgt bijvoorbeeld voor deelname aan betekenisvolle activiteiten. Dit heeft een positieve invloed op de gezondheid. Een betere gezondheid biedt meer kansen op de arbeidsmarkt.

Werk zorgt ook voor deelname aan sociale netwerken. Een sterker socialer netwerk zorgt eveneens voor meer kansen op de arbeidsmarkt en meer welbevinden. En zal zo ook weer invloed hebben op de gezondheid. Kortom, een inclusieve arbeidsmarkt gaat om veel meer dan economische waarde alleen, het heeft ook verregaande maatschappelijke, psychologische en gezondheidskundige effecten.

Naar een inclusieve arbeidsmarkt; zoeken naar nieuwe wegen

In een inclusieve samenleving en op de inclusieve arbeidsmarkt vervangen we alle ontkenningen en negatieve woorden ‘niet’ door positieve: wat kunnen mensen wél, wat kan wel binnen of buiten het systeem. Een inclusieve benadering vraagt anders kijken, denken en doen. Een paradigma- en waardenverandering, ook van u.

In heel Nederland richten momenteel vele burgerinitiatieven, coöperaties en sociale ondernemingen werk(plekken) in. Mensen die langdurig uitgesloten zijn kunnen er naar vermogen meedoen en een fatsoenlijk inkomen krijgen. Bij voorkeur in een reguliere setting en dichtbij huis. Veel gemeenten volgen en experimenteren met meedoen zonder druk, maatschappelijke of basisbanen. En banen zo nieuwe paden.

Werkgevers, zoek hen op, neem aan hen een voorbeeld, sluit je aan. Zo brengen we samen de rots omlaag.

Marjet van Houten is senior adviseur Participatie bij Movisie. Movisie bracht onlangs het rapport ‘Waardevol werken, de stand van zaken uit.’ In dit rapport staan ook voorbeelden beschreven van de in de column genoemde ‘nieuwe wegen’ naar een inclusieve arbeidsmarkt. Meer informatie over het rapport leest u in dit nieuwsbericht.