Stel: je verlaagt de loonkostenvoordelen voor werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen. Of je schaft deze voordelen helemaal af. Wat gebeurt er dan budgettair? En met de Banenafspraak?

Het ministerie van Financiën publiceert jaarlijks bij Prinsjesdag een nieuwe versie van de zogeheten ombuigingslijst. Met het oog op het opstellen van verkiezingsprogramma’s voor de verkiezingen in november is deze lijst nu eerder beschikbaar gesteld.

Politieke keuzes

De ombuigingslijst geeft een overzicht van mogelijke maatregelen om de overheidsfinanciën te verbeteren. De lijst dient als ondersteuning bij het maken van politieke keuzes en geeft nadrukkelijk geen oordeel over de wenselijkheid van maatregelen. Het is een ambtelijk product van het ministerie van Financiën. Na de verkiezingen komt er een update om het formatieproces te ondersteunen.

Re-integratie

Voor dit artikel keken we naar het beleidsterrein van re-integratie en de arbeidsmarkt. Loonkostenvoordelen (LKV’s) zijn tegemoetkomingen in de loonkosten voor werkgevers als zij specifieke groepen met minder kansen op de arbeidsmarkt in dienst nemen. Ombuigingen op de LKV’s kunnen een negatief werkgelegenheidseffect hebben voor de specifieke doelgroepen, met name als het gaat om de duurzaamheid van banen, geven de ambtenaren van Financiën aan. Voor eventuele ombuigingen op dit vlak geven zij drie scenario’s:

LKV 10 procent verlagen

Na afschaffing van het LKV ouderen, waar al overeenstemming over is, zijn er drie LKV doelgroepen, namelijk voor arbeidsgehandicapten, de herplaatsing van arbeidsgehandicapten bij dezelfde werkgever en voor de doelgroep Banenafspraak en scholingsbelemmerden.

De maximale hoogte van de tegemoetkoming is op dit moment voor de eerste twee soorten LKV 6.000 euro per werknemer per jaar en voor de laatste 2.000 euro per werknemer per jaar. Door deze maatregel zou de tegemoetkoming voor alle LKV’s worden verlaagd met 10 procent.

LKV harmoniseren op 2000 euro

Deze maatregel verlaagt de tegemoetkomingen die werkgevers ontvangen als zij iemand uit de doelgroep LKV (Herplaatsen) Arbeidsgehandicapten aannemen. Het maximale bedrag per persoon per jaar kan worden geharmoniseerd op 2.000 euro, zoals nu al geldt voor het LKV Banenafspraak.

De ambtenaren van Financiën wijzen erop dat een dergelijke maatregel zorgt voor een gelijker speelveld tussen de verschillende LKV doelgroepen. Zij hebben immers allemaal minder kansen op de arbeidsmarkt.

LKV afschaffen

Met deze maatregel worden de LKV voor alle doelgroepen afgeschaft. Het afschaffen van alle of aparte LKV’s is overigens niet eerder mogelijk dan 2027. De Belastingdienst betaalt de LKV-bedragen uit, en doet dit in het jaar nadat het recht erop is vastgesteld. Daarom treedt de besparing op één jaar na de afschaffing.

Als de LKV Banenafspraak wordt afgeschaft, heeft dat ook gevolgen voor het wetsvoorstel Vereenvoudiging banenafspraak en de quotumregeling. In dit wetsvoorstel wordt de LKV Banenafspraak gebruikt als instrument waarmee de bonus wordt verstrekt in de vernieuwde quotumregeling.

Andere maatregelen

Andere ombuigingsmaatregelen op het vlak van de arbeidsmarkt en reïntegratie zijn bijvoorbeeld:

  • Het stopzetten van de financiering van re-integratie door gemeente
  • Korting van het re-integratiebudget gemeenten met 10 procent
  • Het naar beneden bijstellen van de doelstelling voor beschut werk

Wat het laatste betreft: gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van beschut werk. Op dit moment is de doelstelling om in de structurele situatie (2048) 30.000 beschutte werkplekken te creëren, maar het aantal gerealiseerde plekken loopt achter op de doelstelling.

Met deze maatregel zou de doelstelling voor beschut werk in de structurele situatie met 10.000 worden verlaagd naar 20.000 plekken in 2048. Daardoor kan er op begeleidingsmiddelen, loonkostensubsidie en de no-riskpolis worden bespaard. Maar de bestaande wachtlijst kan dan toenemen. Bovendien: zonder een beschutte werkplek komt een aantal mensen ergens anders ook niet aan de slag. Budgettair zal dan weglek ontstaan naar (bijstands)uitkeringen.

Re-integratiebudget UWV

De ambtenaren noemen ook nog de mogelijkheid van korting op het re-integratiebudget van UWV.
Werkzoekenden kunnen gebruikmaken van dienstverlening die UWV zelf aanbiedt voor re-integratie. Daarnaast heeft het UWV budget beschikbaar voor de inkoop van re-integratietrajecten en werkvoorzieningen, voor zowel WIA/WAO/WAZ/ZW/WW als Wajong.

Met deze maatregel zou het re-integratiebudget voor UWV worden gekort, omdat het niet bewezen is dat activering voor alle doelgroepen een doelmatig instrument is. Ook is de laatste jaren sprake van onderuitputting op dit budget. De korting kan leiden tot beperktere mogelijkheden van het UWV om mensen te activeren. Een mogelijke stijging van de uitkeringslasten als gevolg hiervan is niet meegenomen in het geraamde budgettaire effect.

Disclaimer: Dit bericht beslaat een klein deel op één beleidsterrein van het ministerie van SZW. De hele ombuigingslijst telt 135 pagina met ombuigingen op alle denkbare beleidsterreinen van alle ministeries, naast het provincie- en gemeentefonds en het treffen van generieke of/en fiscale maatregelen.

Tekst: Klaas Salverda