Met de Banenafspraak laat Nederland zien echt werk te willen maken van een inclusieve arbeidsmarkt. Maar dat betekent niet dat we niet kunnen leren van initiatieven elders. De komende weken richten we daarom onze blik over de grens. Hoe ondersteunen andere landen mensen met een arbeidsbeperking (en hun werkgevers)? Vandaag: Polen.

Ongeveer 4,7 miljoen mensen (dat is grofweg 12% van de bevolking) hebben in Polen een vastgestelde handicap, of beperking. Dat is het hoogste percentage in Europa. Er bestaan genereuze programma’s om tewerkstelling van mensen met een handicap aan te moedigen. De kosten hiervoor maken ca. 4% uit van het Bruto Nationaal Product. Toch is de arbeidsparticipatie van mensen met een handicap één van de laagste in Europa. Waar loopt het spaak?

Te genereuze voordelen (en lakse handhaving) moedigen misbruik van het invaliditeitspensioensysteem aan. Veel bedrijven nemen gehandicapten pro forma aan, om subsidies te kunnen opstrijken. In werkelijkheid verricht de gehandicapte geen arbeid en moet deze teren op een arbeidsongeschiktheidsuitkering van ca. 1000 – 1500 PLN per maand, of 250 – 350 EUR.

Het systeem was bovendien zo ingericht dat het subsidiepotje voor de inzet van gehandicapten ook beschikbaar was bij de inhuur van externen (MKB’ers, zelfstandigen of ondersteunende werkbedrijven).  Waarschijnlijk vanwege een tekort aan voorlichting en het bestaan van vooroordeel, bleek het voor ondernemers makkelijker in zee te gaan met externe bedrijven dan mensen met een handicap werk te bieden.

De Poolse overheid is er veel aan gelegen met deze trend te breken. Voor dit jaar zijn de subsidiepotjes heringedeeld en zijn benefieten voor arbeidsparticipatie van gehandicapten losgekoppeld van ondersteunende bedrijven. Ook is er in de begroting van 2019 100 miljoen PLN (ca. 25 miljoen EUR) meer ter beschikking gesteld voor de bevordering van arbeidsparticipatie van gehandicapten.

Dit komt bovenop een reeds stijgende trend van de afgelopen jaren, waarin arbeidsparticipatie onder gehandicapten aantrekt van 23,9% (2008) tot 28,9% (2018), niet in de laatste plaats door een strengere handhaving. In de afgelopen 10 jaar daalt ook het werkloosheidcijfer onder gehandicapten (13,5% naar 9,3%)  sneller dan het algemene (van 7% naar 4,3%). Ondanks de verbeterende trend is het percentage arbeidsparticipatie onder gehandicapten één van de laagste in Europa.

Recent overheidsonderzoek wees uit dat met name beperkte jongeren (tot 24 jaar) moeilijk hun intrede kunnen maken op de arbeidsmarkt, vooral vanwege te hoge educatieve eisen. Hierop begon de overheid een voorlichtingscampagne met als doel om het aantal hoogopgeleide gehandicapten te doen stijgen. Dat had effect: in afgelopen drie jaar is het aantal hoogopgeleide gehandicapten verdubbeld van 5% naar 10%.

Ook op lokaal niveau moeten initiatieven aan een beter participatieniveau helpen. Voor bedrijven geregistreerd in Kraków die arbeidsbeperkten aannemen die ook in de gemeente ingeschreven staan, is een korting op de loonbelasting van 125 euro beloofd, die direct geherinvesteerd wordt door de gemeente zelf in gehandicaptenzorg en –infrastructuur. Of dit initiatief effect zal hebben moet nog blijken. Het is pas op 1 januari 2019 in werking getreden en de effecten kunnen dus nog niet worden gemeten.

Daniël van Hoven is een in Polen woonachtige, zelfstandige ondernemer. Hij biedt dienstverlening voor Nederlandse bedrijven, die de Poolse markt op willen en Poolse bedrijven, die de Nederlandse markt willen veroveren.